nevruz-yenigün

Yenigün Bayramı'mızın, Nevruz olarak yaygınlaşması ve bu sözcüklerin Farsça olmasından Farsların bayramı olduğu söyleniyor. Bizim olmadığı ileri sürülüyor. Oysa bilmedikleri nenler var: 1) En eski İran yazılı kaynağı olan "Avesta"da Yenigün ile ilgili hiçbir bilgi yoktur. Geçmişte (Sümerler ve Hititler gibi eskil uygarlıklardan sonra) ilk olarak Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügat'it Türk"ünde "Yengi Kün" olarak geçer. 2) İran'da yaygın olan söylenceye göre Yenigün, ilk kez Cemşit'in Azerbaycan'a (yani İran toprakları dışına) yaptığı seferden sonra kutlanmaya başlanmıştır. 3) İran'da yılbaşının 21 Mart'ta kutlanmasının başlangıcı Selçuklu Hakanı Melikşah ile başlar. 4) Yılbaşı, İran'da saray bayramı olarak kutlanırken, Türklerde bütün ulusça kutlanırdı. 5) İran'da yalnızca yılbaşı olarak kutlanan Yenigün, Türklerde hem yılbaşı hem ilkyaz bayramı hem doğanın canlanması hem de tarım ve hayvancılıkla ilgili törenleri içerir. 6) Farslar, Zerdüşt oldukları için ateşe saygı duyar, ateşi kutsallaştırır ve bir insanın ateşe yaklaşmasına olanak vermezler. Ancak Türkler, ateşi arınma unsuru olarak görür ve ateşin üstünden atlarlar. Burada dağların ateşle eritilip geçit yapılmasını konu alan Ergenekon söylencesi de etkilidir. Ateşin üstünden atlayarak ateşle açılan yoldan geçme simgelenir. 7) İran'ın Farsların yaşadığı bölgelerinde Yenigün kutlamaları, İran Türklerinde olduğu gibi büyük bir coşkuyla kutlanmaz. 8) "Nevruz" sözcüğü Farsçaya, Türklerle ilişkilerinden sonra geçmiştir. Farslar, yılbaşına "Ferverdegan Şenliği" derlerdi. Hem eğer "Nevruz" gerçekte Farsça olsaydı Farsça kurallara göre "Ruz-i Nev" olurdu. Türkçe tamlama kuralları ile Yenigün sözcüğü çevrilerek önce önad (sıfat) sonra ad kullanılarak "Nevruz" denmiştir. Türklerin dildeki Farsça özentiliği ile uydurulmuş bir sözcüktür. Bütün bunlara ek olarak, Türkler Yenigün için birçok etkinlik yaparlar. Bunlar arasında şunlar yer alır: - Evlerde temizlik yapılması, Yenigün ateşi için ot toplanması, - Yenigün'e özel yemeklerin pişirilmesi (Yenigün aşı, Sümelek vb.) Bayram akşamı büyük sofraların kurulması, - Mezarlıklara gitmek ve yuğ töreni gerçekleştimek, - Yakın ve eş dosta gidilmesi, - Hep birlikte kır gezileri yapılması, - Ateş üstünden atlanması, - Tüm su kaplarındaki suların yenilenmesi ve taze su içilmesi (hayvanlara da taze su içirilir, eski eşyalar suya atılır, su falına bakılır, vb.) Ayrıca, İlkyaz Bayramı'nı bir yıl olarak gören Türkler, yaşlarını söylerken (gökyüzü biliminde ve takvimde bilgili olmalarına karşın) söz gelimi "20 yeşillik (yeşil) gördüm." derlerdi.